De Team Readiness Scan als startpunt voor meer digitaal leren

In deze blog bieden we ROC’s graag een handvat over hoe ze binnen hun instelling een grote stap vooruit kunnen maken. Gezamenlijk als instelling, maar met ruimte voor verschillen tussen de teams.

In haar jaarlijkse “Staat van het Onderwijs” was de Onderwijsinspectie dit jaar vrij expliciet over de taak van het middelbaar beroepsonderwijs: De Corona-crisis heeft een achterstand bij de studenten veroorzaakt.

Dit is natuurlijk een beetje een open deur intrappen. Elke school heeft een onderwijsstrategie met de woorden “meer differentiatie & maatwerk”. En elke docent weet dat je pas echt maatwerk hebt als je 1 op 1 les kunt geven. Een roep om meer personalisatie is dus niet bijzonder en is tijdloos.

Optimisme over digitaal leren en werken

Wat wel bijzonder is, is het grote optimisme bij docenten en leidinggevenden in mbo-scholen over het vermogen van het onderwijs om digitaal te gaan werken en leren. Het afgelopen Corona-jaar heeft het onderwijs veel gebracht in digitaal onderwijs. Het mbo kan met recht trots zijn op de manier waarop letterlijk het hele onderwijs in een paar dagen is omgegooid. We hebben dit jaar allemaal in geen tijd leren MS Teamsen. We kennen nu allemaal de voor- en nadelen van online lesgeven en digitale begeleiding. Veranderkundigen beweren wel eens dat echte verandering alleen ontstaat als de urgentie hoog genoeg is. Welnu, er was een crisis. Een hogere urgentie kun je niet bedenken. En wat hebben we veel veranderd!

Het is dat ik hoop nooit meer een gezondheidscrisis als deze meer mee te maken, maar – anders dan de financiële crisis, de Internetbubble of de oliecrisis – is dit een crisis met zichtbare impact op onderwijsinnovatie. In positieve zin.

We hebben ook geleerd wat digitaal niet werkt. Tussen de regels door luisteren, bijvoorbeeld. Of iemand echt horen en zien tijdens de lessen en een echte connectie maken is veel moeilijker via een scherm. Maar we hebben ook de voordelen ervaren. Geen reistijd, bijvoorbeeld. Nog nooit hebben zoveel collega’s alle teamvergaderingen bijgewoond. En de “record” knop tijdens directe instructies, zodat leerlingen de opname nog eens kunnen bekijken als ze dat willen.

Renoveren door blended leren

Maar wat bedoelt de Inspectie met “niet alleen repareren maar innoveren”? Een citaat van de Onderwijsinspectie (p 157):”De staat van ons onderwijs” (blz. 157):

“Toch zijn de meeste instellingen het erover eens dat het (digitaal) afstandsonderwijs ook voordelen heeft. Het biedt in potentie veel mogelijkheden voor differentiatie en meer gepersonaliseerd onderwijs. Sommige studenten varen wel bij de vrijheid om in eigen tempo te kunnen werken aan uitdagingen op hun niveau, zo heeft de coronaperiode ook aangetoond. Deze studenten vinden het positief dat ze meer regie en eigenaarschap hebben over hun eigen leerproces. Ook vanwege de logistieke voordelen van afstandsonderwijs kan een duurzame omslag naar een onderwijsconcept met een evenwichtige balans tussen onderwijs op de instelling en op afstand, kansrijk zijn. Dat vraagt van besturen en opleidingsteams om een heldere visie op de voorwaarden waaronder de verschillende manieren van onderwijs elkaar kunnen versterken. Eén voorwaarde is zonder meer de verdere ontwikkeling van de didactiek in het digitale onderwijs van docenten.”

Digitaliseren kan het onderwijs dus verder helpen. In de crisisomslag hebben we veel geleerd van wat werkt en wat niet. De kunst is natuurlijk om nu we langzaam weer normaliseren het goede van het oude te behouden, het overhaaste nieuwe weer los te laten en op zoek te gaan naar een evenwichtige balans tussen onderwijs op de instelling en op afstand.

Waar die evenwichtige balans precies ligt, zal voor verschillende mbo-instellingen verschillend zijn. Sterker nog, waar de juiste balans ligt zal zelfs binnen die instellingen per onderwijsteam verschillend zijn. En zelfs voor verschillende onderdelen van de opleiding. Praktijkcomponenten bijvoorbeeld. Of de 1e of 2e lijns begeleiding. Kortom voor het zoeken naar de nieuwe balans tussen afstand of nabij, digitaal of folio en student- of docentgestuurd onderwijs zal per opleiding en per onderwijsteam maatwerk nodig zijn. Voor de mbo-instelling als geheel is het belangrijk om een visie te hebben hoe deze onderdelen elkaar kunnen versterken.

The Next Step: Maatwerk per onderwijsteam

Met al deze verschillen is het voor een bestuur van een grote onderwijsinstelling niet altijd eenvoudig om een goede volgende stap te zetten in digitalisering. Zoals hierboven omschreven is het optimisme over het eigen kunnen vergroot door de omslag die tijdens de Corona-crisis is gemaakt. Tegelijkertijd weten we ook dat de urgentie (gelukkig) minder groot is dan tijdens de allereerste lockdown.

Vanuit onze jarenlange ervaring met de implementatie van Learning Management Systemen hebben consultants van Drieam een Team r Readiness Scan ontwikkeld. Een learning management system (LMS) ondersteunt studenten bij het leren en bij de communicatie met medestudenten en helpt docenten met het structuren van het onderwijs en het nakijken van opdrachten. Het LMS is het hart van iedere digitale leeromgeving. De scan helpt grote onderwijsorganisaties om in haar plan voor digitalisering te differentiëren op basis van de verschillen tussen onderwijsteams.

De scan helpt grote onderwijsorganisaties om onderscheid te maken tussen de verschillen in onderwijsteams bij het zetten van de juiste stappen in (digitaal) onderwijs. En een goed LMS helpt docenten bij het maken van de juiste onderwijskeuzes.

Team Readiness Scan

Het Readiness Scan team is oorspronkelijk ontwikkeld als een voorbereidingstool, om een instelling klaar te stomen voor de start van de implementatie van een LMS. Het implementeren van een LMS is een grote digitale innovatie voor de meeste scholen, immers, een LMS is het hart van de digitale leeromgeving van de instelling en daarmee de kern van waar het de instelling om gaat: Onderwijs. De scan is echter ook breder toepasbaar en geschikt voor vrijwel elke digitale “grote stap voorwaarts”, zeker als de gehele (= integrale) onderwijsinstelling deze stap gelijktijdig maakt.

Bij zo’n integrale digitale stap vooruit spelen bijzondere afwegingen een rol. Zo zal het bestuur haar opdracht zorgvuldig en voldoende zuiver moeten formuleren. Het bestuur gaat immers niet over de inhoud van het onderwijs, maar wel over de onderwijsvisie en de randvoorwaarden. In de gesprekken met docenten en studenten zal het bestuur hier aandacht aan moeten besteden. Ook zal het bestuur aandacht moeten besteden aan de verschillen in adoptiesnelheid die bij elke innovatie een rol spelen: Een deel van de docenten kan niet wachten en gaat te snel. Een ander deel van de docenten ziet geen voordelen van het nieuwe ten opzichte van de bestaande situatie en zal dus liever eerst de kat uit de boom kijken. Bij een goede, gezamenlijke stap vooruit dient er voor alle smaken een aanbod te zijn. Experimenteer-cafe’s voor de kopgroep, maar ook een bezemwagen. Hierbij is het belangrijk om voortdurend de juiste balans te vinden tussen deze groepen binnen de instelling.

Veranderkundig is de beste weg om te kiezen voor een aanpak waarin verschillende teams het eigen tempo en manier kan kiezen, maar met een duidelijke stip aan de horizon, maar ook geen weg terug. Een centrale visie dus, maar met veel aandacht voor een doordachte decentrale uitwerking.

De Team Readiness Scan is bedoeld om teams en leidinggevende te helpen nadenken over deze decentrale uitwerking, waarbij voor sommige teams versnelling nodig is, en voor andere wat meer tijd uitgetrokken wordt. Juist ja… dat noemen we “differentiëren”.

In onze adviespraktijk gebruiken we deze matrix als basis voor het uitstippelen van een ontwikkelpad per team, maar voordat we er in een ROC mee aan de slag gaan, geldt ook voor deze scan dat het maatwerk per instelling is: er zullen altijd een paar kolommen toevoegd moeten worden. Ieder ROC heeft immers ook weer eigen eigenaardigheden, zoals bijvoorbeeld die instelling met een eigen huisacademie met een stevig digitaliseringsaanbod. Daar namen we het oordeel van deze huisacademie ook mee als apart criterium.

Realistische visie & verwachtingen over LMS Gewenste onderwijskundige innovatie (S,M,L, XL) die gelijktijdig wordt opgepakt Onderwijslogistiek op orde Roosteronderwijs-catalogus Veranderkracht team Kennis & vaardigheden teamleden Is er veranderurgentie? Voldoende fte vrijgemaakt? Overige Aspecten (aanvullen per instelling)
Zijn de definities helder? (ELO, SIS, LMS) Zijn er realistische beelden en verwachtingen? S= we zetten alleen materiaal over M= overzetten + actualiseren / aanpassen L= nieuw materiaal ivm onderwijskundige vernieuwing (bijv blended learning) XL = nieuw onderwijsconcept icm onderwijskundige vernieuwing Onderwijs merendeels in roosterbare eenheden en rooster klopt (bijna) altijd Taakvolwassenen, zelfsturend, positieve cultuur, heldere taak- en rolverdelingen, maar ook draagkracht (andere ontwikkelopgaven, omvang team irl het aantal genomen etc.) Het gaat om kennis en vaardigheden op 3 deelgebieden (TPAck-model) 1) pedagogisch-didactische ontwikkelkwaliteiten 2) vakinhoudelijk bekwaam 3) eigen ICT-vaardigheden op orde Intrinsieke motivatie team, maar ook externe factoren, bijv Job-Enquete Keuzegids Inspectierapport, herziening kwalificatiedossiers, start nieuwe opleiding etc) (Hoeveelheid fte is ook afhankelijk van ontwikkelambitie (zie kolom 2 mbt gewenste onderwijskundige innovatie) Bij hoge ontwikkelambitie hoort meer fte) Let op relatieve omvang team, maar ook op samenstelling team (bij sommige teams komen ontwikkelinspanningen terecht bij zeer kleine groep mensen).

Neem contact op met het Drieam-team